Is er een verband tussen PCOS en overgewicht?

Hebben dikkere vrouwen meer kans op het polycysteus ovariumsyndroom (PCOS)? Of worden vrouwen juist zwaarder dóór PCOS? Geen van beide, zegt gynaecoloog Walter Kuchenbecker.

Tekst: Margriet Zuidgeest

‘Maar liefst een op de acht vrouwen in de vruchtbare leeftijd heeft PCOS, maar de mate waarin verschilt nogal,’ zegt gynaecoloog Walter Kuchenbecker van Isala Zwolle. Hij is gespecialiseerd in voortplantingsgeneeskunde en ziet vele vrouwen met het syndroom op zijn spreekuur.

Overgewicht bepaalt ernst gevolgen

Kuchenbecker legt uit wat het polycysteus ovariumsyndroom is: ‘Een aandoening waarbij geen eisprong optreedt en menstruatie over wisselende periodes kan uitblijven. Hoewel vaak over cystes wordt gesproken, vind ik die term zelf misleidend en verwarrend, want het zijn onuitgerijpte eiblaasjes in de eierstokken, die samen een “stralenkrans” vormen.’ Is het nu zo dat dikkere vrouwen meer kans op PCOS hebben, of worden vrouwen juist zwaarder dóór PCOS? ‘Geen van beide,’ is Kuchenbeckers verrassende antwoord. ‘Weliswaar heeft zestig procent van de PCOS’ers overgewicht of obesitas, maar dat lijkt toeval te zijn.’ Wel bepaalt het (over)gewicht hoe ernstig de gevolgen zijn. ‘Zo hebben slanke vrouwen met PCOS die zich in mijn praktijk melden met een nog onvervulde kinderwens meestal geen duidelijke symptomen zoals puistjes en overmatige haargroei. Maar zodra zij een aantal kilo’s aankomen, worden de symptomen erger. Oftewel: overgewicht is geen oorzaak, maar versterkt wel de gevolgen van PCOS.’

Insuline-resistentie

Wat volgens de gynaecoloog centraal staat bij de aandoening is insulineresistentie. Het lichaam is dan minder gevoelig voor het insulinehormoon dat nodig is om glucose (suiker) vanuit je bloed naar je cellen te vervoeren en zo de suikerspiegel op peil te houden. ‘Het is alleen niet bekend waar die resistentie vandaan komt en waarom er een relatie is met PCOS, zoals ook de precieze oorzaak van PCOS zelf onduidelijk is. De gevolgen zijn echter wel helder: het mannelijk hormoon neemt toe in de eierstokken en in het bloed. Daardoor krijgen vrouwen geen eisprong en last van bijvoorbeeld acné of overbeharing. Op lange termijn is er kans op suikerziekte (diabetes) en op hart- en vaatziekten.’ De gynaecoloog benadrukt dat sommigen daar weinig last van hebben, terwijl anderen kampen met haren op kin of borst of zelfs enigszins kalend worden – afhankelijk van de mate van insuline-resistentie, maar ook van de etnische afkomst van de vrouwen.

Binnen een half jaar zwanger

De conclusie dat afvallen deze PCOS-symptomen vermindert, ligt voor de hand. ‘Maar veel belangrijker voor deze vrouwen is dat de zwangerschapskans dan sterk wordt vergroot,’ zegt Kuchenbecker stellig. ‘Met minder kilo’s herstelt bij zestig tot tachtig procent de eisprong. Vervolgens is een derde van die vrouwen binnen een half jaar zwanger. En dat bereiken ze al door vijf tot tien procent van hun gewicht te verliezen.’ En er is nog iets dat de eisprong weer op gang kan helpen. Kuchenbecker: ‘Het is aangetoond dat intensief sporten – zo’n vijf uur per week – de ovulatie vaak herstelt. En dat staat los van gewichtsverlies door dat sporten. Het bewegen zélf heeft die gunstige invloed!’

Begeleiding belangrijk

Tja, makkelijker gezegd dan gedaan, dat afvallen en sporten. Dr. Kuchenbecker realiseert zich dat. ‘Minder of gezonder eten is lastig, maar voor vrouwen met PCOS blijkt het extra moeilijk te zijn. Daarom is begeleiding door een afvalpoli of deskundige belangrijk. Want PCOS-patiënten zijn wel gemotiveerd, ook omdat het risico op zwangerschapscomplicaties afneemt bij een lager gewicht. Wat mij wel zorgen baart, is dat een enkeling denkt dat roken helpt om kilo’s kwijt te raken, terwijl nicotine de vruchtbaarheid juist ook vermindert…’ Al met al blijkt na afvallen de zwangerschapskans ondanks PCOS dus heel reëel te zijn. ‘Daarom adviseer ik sowieso met foliumzuur te beginnen. Dan zit je bij een eventuele zwangerschap vast goed,’ besluit Walter Kuchenbecker.