Tussen kinderwens en banenjacht

Het sollicitatiegesprek gaat lekker. Maar dan leunt je potentiële werkgever achterover, kijkt je onderzoekend aan en stelt die ene vraag: ‘En, wil je kinderen?’ Dat is even schrikken. Vooral als je wel graag kinderen wilt, maar dat niet zonder slag of stoot gaat. Wees gerust: je hoeft niets te zeggen.

Tekst: Mandy van Dijk

Vruchtbaarheidsbehandelingen hebben impact op je werk. Je moet af en toe naar het ziekenhuis, hebt misschien last van bijwerkingen en uiteindelijk hoop je met zwangerschapsverlof te gaan. Vertel je bij een sollicitatiegesprek wel of juist niet dat je in de medische molen zit? De een vindt eerlijkheid en openheid altijd goed. Een ander houdt het liever voor zich, uit angst dat een andere kandidaat voorrang krijgt. En de derde zet het solliciteren maar even opzij.

Niet vertellen
Patricia (28) valt in de laatste categorie. Vanwege de medische molen, maar ook vanwege de lichamelijke klachten die haar endometriose met zich meebrengt. ‘De ene week voel ik me goed, de andere week voel ik me tachtig. Dat kan ik een baas niet aandoen.’ Ze neemt dus de tijd om uit te vinden hoe ze de vermoeidheidsklachten onder controle kan krijgen. Daarna gaat ze weer op jacht. Maar één ding weet ze zeker: ze houdt de vruchtbaarheidsbehandelingen voor zich. ‘In ieder geval tot ik er al een tijdje aan het werk ben, als de proefperiode voorbij is bijvoorbeeld. De vorige keer dat ik ging solliciteren, zeiden de mensen van het uitzendbureau ook: niet vertellen. Dat advies volg ik op. Als ik het bij de sollicitatieprocedure zou vertellen, weet ik zeker dat ze een ander aannemen.’

Legaal liegen
Mag je gesprekspartner tijdens een selectiegesprek vragen naar je kinderwens? Nee, zegt arbeidsdeskundige Monique Mijnders. ‘Je hoeft er niets over te zeggen en ze mogen er van de wet niet naar vragen. Ze zullen zich het misschien wel afvragen, omdat je vrouw bent en een bepaalde leeftijd hebt, maar ze hebben er niks mee te maken.’ Krijg je de vraag ‘waar zie jij jezelf over vijf jaar’, dan kun je het beste iets vertellen over een studie of cursus. In bepaalde gevallen mag je zelfs liegen tegen je mogelijke werkgever. Als ze vragen of je zwanger bent bijvoorbeeld. ‘Deze vraag levert een verboden onderscheid naar geslacht op en dat mag niet. Als je de vraag weigert te beantwoorden, kunnen ze daaruit afleiden dat je zwanger bent. Daarom mag je in een dergelijk geval liegen.’

Ongemakkelijk
Werkgever Djoeke Kunnen zit bij sollicitatiegesprekken aan de andere kant van de tafel. Zij waardeert openheid van sollicitanten, maar vindt het fijn als het gesprek voornamelijk over inhoudelijke zaken gaat. ‘Laatst hadden we een sollicitant die haar kinderwens binnen vijf minuten op tafel legde. Dat vond ik heel bijzonder. Ik voelde me er ongemakkelijk bij.De vrouw bleek te solliciteren omdat ze dacht dat ze met regelmatige werktijden een grotere kans had om zwanger te worden. Het werk leek zich te moeten aanpassen aan haar kinderwens. Dit leek mij niet direct een reden om iemand aan te nemen, ik verwachtte een inhoudelijke motivatie.’ Uiteindelijk kozen ze voor een beter gekwalificeerde collega. ‘We hebben deze mevrouw bij de telefonische afwijzing ook uitgelegd dat we haar openheid op prijs stelden, maar dat ze misschien eerst wat ruimte in haar leven moest creëren voordat ze een nieuwe werkplek ging zoeken.’

Hartverwarmend
Je kunt wachten tot je mogelijke werkgever de verboden vraag stelt. Zelf vertellen mag natuurlijk ook. Dat deed Kim (34) bijvoorbeeld. Een paar jaar geleden solliciteerde ze als communicatieadviseur. Toen ze na twee gesprekken de baan aangeboden kreeg, besloot ze haar situatie eerst uit te leggen. ‘Ik belde mijn toekomstig leidinggevende en vertelde dat ik, samen met mijn vrouw, in de medische molen zit. De reactie was hartverwarmend: ze wilden gewoon dat ik daar kwam werken. Dat ik regelmatig naar het ziekenhuis zou moeten, veranderde daar niets aan.’ Ook Kevin (28) brengt het onderwerp ter sprake tijdens een sollicitatiegesprek. ‘Maar misschien is het ook makkelijker omdat ik een man ben. Ik hoef minder vrij te nemen.’ Kevin, een heftruckchauffeur bij de haven van Rotterdam, is het type recht-voor-zijn-raap. ‘Over alles eigenlijk. We zitten al een jaar of zes in de molen en ik heb inmiddels alweer drie sollicitatiegesprekken gevoerd. Nooit overwogen om het niet te zeggen. En ook nooit een rare reactie gekregen, ze zijn juist heel meelevend.’

Social media
Open zijn tijdens het sollicitatiegesprek is één ding, open zijn op social media is weer iets anders. Wat je daar deelt over je leven, kan ook een potentiële werkgever vinden. In hoeverre vertel je dan over je kinderwens? Daniël (38) laat bewust niks los over de jarenlange reis die hij en zijn vrouw maakten door het medische traject. ‘In besloten groepen vertel ik soms iets meer, maar niet te veel, dat is niet slim. Bij een persoonlijk gesprek met een mogelijke werkgever leg ik het wel uit, want het komt toch wel een keer naar buiten.’ Kim bespreekt haar medische traject ook liever persoonlijk met mensen dan via Facebook of Twitter. ‘Dat heeft niets met toekomstige werkgevers te maken hoor, tegen hen zou ik gewoon weer open zijn over onze situatie. Het is alleen dat ik op social media méér wil zijn dan onze kinderwens.’

Klacht indienen
Als je op openbare delen van internet post, kan je potentiële werkgever die informatie gemakkelijk vinden. Kernvraag is of de werkgever een ‘gerechtvaardigd belang’ heeft om de zoek-opdracht uit te voeren, zegt Monique Mijnders. ‘Ze moeten rekening houden met de Wet Bescherming Persoonsgegevens. De doeleinden van de controle moeten vooraf duidelijk vastgesteld zijn.’ Oftewel: als de selectiecommissie je googelt zonder jouw nadrukkelijke toestemming, informatie vindt over je kinderwens en deze vervolgens gebruikt om je af te wijzen, dan mag je stappen ondernemen. ‘Je kunt een klacht indienen bij het College voor de Rechten van de Mens als je het gevoel hebt dat je niet eerlijk bent bejegend. Of je dan wel de baan krijgt, is natuurlijk de vraag.’

Lastige vragen tijdens je sollicitatie? Zo reageer je:
(tips van arbeidsdeskundige Monique Mijnders)

• Blijf kalm en vriendelijk. Bepaal vervolgens hoe je op de vraag wilt reageren.
• Ga de vraag in ieder geval niet beantwoorden omdat je denkt dat ze je anders kinderachtig of stijf vinden.
• Levert je antwoord een verboden onderscheid naar geslacht op, zoals bij de vraag of je zwanger bent? Dan mag je liegen.
• Als je geen bezwaar ziet, kun je de vraag beantwoorden. Wil je niet antwoorden? Hoeft niet! Dan kun je de vraag pareren door een wedervraag te stellen. Zoals: ‘Deze vraag verbaast me. Waarom is dat voor deze functie van belang?’of‘Is er een bepaalde reden waarom deze vraag over mijn privésituatie relevant is?’ Je kunt ook een ontspannen grapje maken. ‘Kinderen? Wat zou u adviseren?’ Je kunt de werkgever er ook op wijzen dat hij jou wettelijk gezien die vraag niet mag stellen.

Dit artikel verscheen eerder in Uitgerekend Jij nr. 2, 2014.