Vaker spontaan zwanger met gezondere leefstijl

Een vruchtbaarheidsbehandeling heeft geen grotere kans van slagen als een vrouw met ernstig overgewicht voor die tijd gewicht verliest door een leefstijlinterventie. Wel stijgt de kans op een natuurlijke zwangerschap. Dat blijkt uit een groot Nederlands wetenschappelijk onderzoek.

Tekst: Irma Ooijevaar

Onderzoeksleider Annemieke Hoek (UMCG Groningen) legt uit wat de resultaten van deze LIFEstyle studie betekenen voor vrouwen met overgewicht en vruchtbaarheidsproblemen.

1 Meestal wordt aangenomen dat vruchtbaarheidsbehandelingen minder succes hebben bij vrouwen met overgewicht. Moeten we dat idee overboord zetten?

‘Nee. Vrouwen met ernstig overgewicht hebben minder kans op een zwangerschap met een vruchtbaarheidsbehandeling dan vrouwen met een normaal gewicht. De conclusie van ons onderzoek is weliswaar dat vrouwen die hun leefstijl veranderen, geen grotere kans hebben om binnen twee jaar een gezond kind te krijgen. Maar er gebeurt wel iets anders: 26 procent van de vrouwen die een leefstijlinterventie volgt is binnen twee jaar op een natuurlijke manier, dus spontaan zwanger geworden en heeft een gezond kind gekregen. Dit tegenover 16 procent van de vrouwen die hun leefstijl niet heeft veranderd en begonnen is met een vruchtbaarheidsbehandeling. Dat is goed nieuws.’

2 Maar de successcore van vrouwen die hun leefstijl aanpasten was lager dan die van de andere vrouwen (27% tegenover 35%). Hoe is dat te verklaren?

‘ Binnen de onderzoeksperiode van twee jaar zien we een klein voordeel voor vrouwen die meteen met de vruchtbaarheidsbehandeling zijn gestart en niet eerst aan hun gezondheid hebben gewerkt. Als je alle zwangerschappen meetelt – dus ook van de vrouwen die net na twee jaar  zijn bevallen – zie je geen verschil meer tussen de groepen. Dat is logisch: de vrouwen moesten eerst hun leefstijl aanpassen, dat kost meer tijd, voordat ze aan een vruchtbaarheidsbehandeling konden beginnen.’

3 Wat ook opviel: die gezondere leefstijl leidt niet tot gezondere baby’s. Klopt dat?

‘Eigenlijk is deze studie te klein om dat goed te kunnen meten. Wil je dat gaan doen, moet je meerdere grote  studies met elkaar gaan vergelijken. Dat gaat in de toekomst mogelijk nog gebeuren.’

4 Hoe zag uw onderzoek er precies uit?

‘De LIFEstyle-studie draait om vrouwen met ernstig overgewicht en verminderde vruchtbaarheid. Ze kregen leefstijlbegeleiding, met als doel gewichtsverlies. Onderzocht is of ze hierdoor meer kans hadden op een gezond geboren kind. In totaal deden 577 vrouwen mee aan het onderzoek. Via loting kwamen ze in twee groepen terecht: de ene groep kreeg maximaal een half jaar leefstijlbegeleiding, voorafgaand aan een vruchtbaarheidsbehandeling. De andere vrouwen kregen direct een vruchtbaarheidsbehandeling. Het leefstijlprogramma werd begeleid door speciaal opgeleide verpleegkundigen in 23 ziekenhuizen. De begeleiding was gericht op gezonder eten en meer bewegen, het doel was 5 % gewichtsverlies in zes maanden. Wanneer de vrouwen dit doel hadden gehaald, konden ze starten met de behandeling. Bij sommigen lukte dat binnen drie maanden, anderen deden er zes maanden over. Vervolgens konden ze starten met een vruchtbaarheidsbehandeling. 38% van de vrouwen in de leefstijlbegeleiding groep bereikte 5% gewichtsreductie. In de groep vrouwen met standaardzorg  haalde niemand 5% gewichtsverlies. Ondanks dit verschil was  de kans op een gezond  geboren kind binnen 24 maanden niet groter voor de groep die leefstijlbegeleiding kreeg.’

5 Klopt het dat niet alle vrouwen het volhielden om aan hun gezondheid te werken?

‘Ja. Ondanks de persoonlijke begeleiding is 22 procent van de vrouwen gestopt met het leefstijlinterventieprogramma. In de groep uitvallers was de kans op zwangerschap heel laag, zij halen het gemiddelde in de leefstijlinterventiegroep naar beneden. Je leefstijl veranderen is ook niet gemakkelijk. Het is belangrijk dat we gaan onderzoeken wat deze vrouwen nodig hebben om een leefstijlverandering wel vol te houden. Voor 78% van de vrouwen was het programma wel vol te houden. Hun kans op een baby was even groot als voor de groep die meteen met vruchtbaarheidsbehandelingen was gestart.’

6 Zal dit onderzoek invloed hebben op de BMI-grens die sommige klinieken hanteren?

‘Daar besluiten klinieken zelf over. We zullen als onderzoeksgroep kijken wat deze uitkomsten betekenen en of er nog vervolgstudies nodig zijn. Als je kijkt naar de data, zijn er twee boodschappen. Leefstijlbegeleiding gericht op gewichtsreductie voorafgaande aan vruchtbaarheidsbehandelingen verhoogt niet de kans op een gezond levend geboren kind. De kans op een natuurlijke zwangerschap neemt wel toe met leefstijlbegeleiding. Het heeft meerwaarde om vrouwen met overgewicht in optimale conditie te brengen voordat je begint met een vruchtbaarheidsbehandeling: het verhoogt de kans op een natuurlijke (spontane) zwangerschap. Dat doen we ook als een patiënte astma, diabetes of een andere ziekte heeft.’

7 Wat is ervoor nodig om dat voor elkaar te krijgen?

‘Dit soort programma’s wordt niet vergoed door zorgverzekeraars op dit moment. Daarover zou ik graag met zorgverzekeraars om tafel willen. De Wereldgezondheidsorganisatie ziet ernstig overgewicht (obesitas) als een chronische ziekte. We zien vaak meer complicaties bij zwangere vrouwen met obesitas: hoge bloeddruk, zwangerschapsvergiftiging, suikerziekte, meer keizersnedes, er overlijden meer baby’s tijdens de zwangerschap en vlak na de geboorte. Ons uiteindelijke doel is een zo gezond mogelijke vrouw die een zo gezond mogelijk kind krijgt. Daarom zou je de vruchtbaarheidsbehandeling moeten starten met een zo gezond mogelijke vrouw.’

8 Was u zelf verrast door de uitkomsten?

‘Ik had verwacht dat we meer zwangerschappen zouden zien in de groep patiënten met een gezondere leefstijl. Aan de andere kant: ik ben wetenschapper, daarom doe ik onderzoek. Uit een pilot-onderzoek kwamen veel spontane zwangerschappen, waarschijnlijk omdat driekwart van deze vrouwen een eisprongstoornis had. Die doelgroep heeft verhoudingsgewijs mogelijk nog meer baat bij een leefstijlinterventie, omdat gewichtsreductie de eisprong weer op gang kan brengen. Dit gaan we nog nader bekijken.’

9 Krijgt deze studie een vervolg?

‘Ja, we blijven de vrouwen en kinderen volgen om te kijken hoe het ze op langere termijn vergaat; het WOMB-Project’

10 Wat is uw boodschap aan vrouwen met ernstig overgewicht die graag zwanger willen worden?

‘Zorg dat je in zo optimaal mogelijke conditie bent, voor je eigen gezondheid én uiteindelijk ook die van je kind. En als je je leefstijl aanpast, doe het dan op een gezonde manier. Een crashdieet leidt niet sneller tot een zwangerschap en geeft meer risico’s voor het kind. Met een gezondere leefstijl stijgt de kans dat je spontaan zwanger wordt.’